Ενδομητρίωση: Τι είναι, αιτίες, συμπτώματα και μέθοδοι αντιμετώπισης

Γράφει ο Ιατρός κ. Σταύρος Αθανασίου

Η ενδομητρίωση συμβαίνει όταν το ενδομήτριο, δηλαδή ο ιστός της μήτρας που υπό φυσιολογικές συνθήκες βρίσκεται στο εσωτερικό της τοίχωμα, μεγαλώνει έξω από τη μήτρα και αναπτύσσεται έξω από αυτή.
Το πρόβλημα της ενδομητρίωσης επηρεάζει αρκετά εκατομμύρια γυναίκες σε ολόκληρο τον πλανήτη. Είναι ιδιαίτερα συχνό φαινόμενο στις γυναίκες μεταξύ 25 και 40 ετών και δυσκολεύει τη δυνατότητα να μείνουν έγκυες. Πολλές και διάφορες μέθοδοι θεραπείας υπάρχουν προκειμένου να βοηθήσουν στην ανακούφιση από τα συμπτώματα και την αύξηση των πιθανοτήτων εγκυμοσύνης.

Τι είναι η ενδομητρίωση

Η ενδομητρίωση είναι ένα κοινό πρόβλημα στις γυναίκες. Το όνομά της προέρχεται από τη λέξη «ενδομήτριο», δηλαδή τη λεπτή εσωτερική επένδυση της μήτρας. Η ενδομητρίωση συμβαίνει όπως προαναφέραμε όταν το ενδομήτριο μεγαλώνει έξω από τη μήτρα σε άλλες περιοχές του σώματος όπου δεν ανήκει φυσιολογικά.

Πιο συχνά, η ενδομητρίωση εμφανίζεται :

– Στις ωοθήκες
– Στις σάλπιγγες
– Πίσω από τη μήτρα
– Στους ιστούς που συγκρατούν τη μήτρα στη θέση της
– Στο έντερο ή το ορθό

Άλλες τοποθεσίες που μπορεί να αναπτυχθεί ενδομητρίωση είναι είναι ο κόλπος, ο τράχηλος, το αιδοίο ή και η ουροδόχος κύστη.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης;

 – Πόνος: Είναι το πιο συχνό σύμπτωμα. Οι γυναίκες με ενδομητρίωση μπορεί να βιώνουν όμως πόνο διαφορετικής έντασης ή συχνότητας. Για παράδειγμα:

1. Πολύ επώδυνους πόνους περιόδου. Ο συγκεκριμένος πόνος γίνεται χειρότερος με την πάροδο του χρόνου
2. Χρόνιος πόνος στο κάτω μέρος της πλάτης και στη λεκάνη
3. Πόνος κατά τη διάρκεια ή μετά τη σεξουαλική επαφή. Αυτή η κατάσταση περιγράφεται ως ένας έντονος πόνος και είναι διαφορετικός από τον πόνο που αισθάνεται η γυναίκα κατά τη διείσδυση. Ο πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή είναι γνωστός και με την ορολογίαδυσπαρευνία.
4. Πόνος στο έντερο

 – Επώδυνες κινήσεις του εντέρου ή πόνος κατά την ούρηση ή κατά τη διάρκεια της έμμηνου ρύσης. Σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να παρατηρήσετε αίμα στα ούρα ή στα κόπρανα.

 – Αιμορραγία ή κηλίδες αίματος μεταξύ των διαστημάτων της έμμηνου ρύσεως. Αυτό μπορεί ωστόσο να προκληθεί και από κάποια άλλη πάθηση εκτός από ενδομητρίωση. Σε κάθε περίπτωση συμβουλευτείτε τον ιατρό σας.

– Υπογονιμότητα

 – Στομαχικές διαταραχές: Αυτές περιλαμβάνουν διάρροια, δυσκοιλιότητα, ναυτία και ειδικά κατά το διάστημα της έμμηνου ρύσεως.

Γιατί η ενδομητρίωση προκαλεί πόνο και προβλήματα υγείας;

Η ενδομητρίωση συμβαίνει όταν το ενδομήτριο που βρίσκεται στο εσωτερικό τοίχωμα της μήτρας μεγαλώνει έξω από αυτή. Στα σημεία λοιπόν που εγκλωβίζεται το ενδομήτριο δημιουργούνται εστίες μικρού μεγέθους με αίμα, που ενώ αιμορραγούν κατά τη διάρκεια της έμμηνου ρύσεως, δεν έχουν τρόπο να αποβληθούν από το σώμα της γυναίκας. Για το λόγο αυτό ακριβώς δημιουργείται φλεγμονή και οι φυσιολογικές κινήσεις των ωοθηκών κατά την ωορηξία ή άλλες φυσιολογικές κινήσεις (π.χ. του εντέρου) προκαλούν πόνο και τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν παραπάνω. Η βασική αιτία λοιπόν είναι πως το ενδομήτριο μεγαλώνει και αιμορραγεί σε μια περιοχή που δεν μπορεί να αποβληθεί εύκολα από το σώμα.

Πόσο συχνή είναι η ενδομητρίωση

Η ενδομητρίωση είναι ένα συχνό πρόβλημα υγείας για τις γυναίκες. Σύμφωνα με μελέτες, στις Ηνωμένες Πολιτειες Αμερικής πάνω από 5 εκατομμύρια γυναίκες έρχονται αντιμέτωπες με το πρόβλημα της ενδομητρίωσης. Πρέπει να συνυπολογιστεί πως πολλές ακόμη γυναίκες ενδέχεται επίσης να έχουν ενδομητρίωση και να μην το γνωρίζουν.

Σε ποιες γυναίκες εμφανίζεται η ενδομητρίωση

Η ενδομητρίωση μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε κορίτσι ή γυναίκα έχει έμμηνο ρύση αλλά είναι πιο συνηθισμένη στις ηλικίες 25 έως 40 ετών.
Είναι πιο πιθανό να έχετε ενδομητρίωση εάν:

– Δεν έχετε αποκτήσει έως τώρα παιδιά

– Έχετε έμμηνο ρύση που διαρκεί περισσότερο από 7 ημέρες

– Έχετε μικρούς κύκλους περιόδου (27 ημέρες ή λιγότερες)

– Έχετε κάποιο ιστορικό οικογενείας (κάποιο μέλος της οικογένειας με ενδομητρίωση)

– Έχετε έντονο πόνο κατά τη διάρκεια της περιόδου

Αιτίες της ενδομητρίωσης – Τι την προκαλεί

Κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα τι είναι αυτό που προκαλεί την πάθηση. Οι ερευνητές μελετούν πιθανές αιτίες όπως:

– Προβλήματα με τον κύκλο της έμμηνου ρύσεως

– Γενετικοί παράγοντες: Επειδή η ενδομητρίωση παρατηρείται σε οικογένειες, είναι πιθανό να έχει κληρονομικά αίτια. Έχει παρατηρηθεί πως σε γυναίκες που τόσο η μητέρα όσο και η μια αδελφή έχει ενδομητρίωση, υπάρχει έως και 60% μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάζουν την πάθηση.

– Προβλήματα του ανοσοποιητικού συστήματος: Ένα ασθενές ανοσοποιητικό σύστημα αδυνατεί να βρει και να καταστρέψει τα ενδομητρικά κύτταρα που μεγαλώνουν εκτός της μήτρας. Παθήσεις του ανοσοποιητικού συστήματος και ορισμένοι τύπου καρκίνου είναι περισσότερο συχνοί σε γυναίκες που έχουν ενδομητρίωση.

– Ορμόνες: Υπάρχουν σχετικές έρευνες πως τα οιστρογόνα βοηθούν στην εμφάνιση της ενδομητρίωσης.

– Χειρουργείο: Κατά τη διάρκεια ενός χειρουργίου στην κοιλιακή περιοχή, όπως π.χ. μια καισαρική τομή κατά την εγκυμοσύνη ή μια υστερεκτομή, το ενδομήτριο ενδέχεται να μετακινηθεί κατά λάθος.

Πώς μπορώ να προστατευτώ από ενδομητρίωση;

Δεν μπορείτε να προστατευθείτε από την ενδομητρίωση. Μπορείτε ωστόσο να μειώσετε τις πιθανότητες να αναπτύξετε ενδομητρίωσηχαμηλώνοντας τα επίπεδα οιστρογόνων στο σώμα σας.

Για να κρατήσετε χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων στο σώμα σας, μπορείτε:

– Να μιλήσετε στο γιατρό σας σχετικά με φαρμακευτική αγωγή, όπως χάπια, επιθέματα κλπ.

– Να κάνετε τακτικά γυμναστική. Αυτό θα σας βοηθήσει να κρατήσετε σε χαμηλά ποσοστά το λίπος στο σώμα σας. Η τακτική άσκηση βοηθά στη μείωση των ποσοτήτων οιστρογόνων που κυκλοφορούν στο σώμα σας.

– Να αποφύγετε μεγάλες ποσότητες αλκοόλ. Το αλκοόλ αυξάνει τα επίπεδα των οιστρογόνων. Εάν επιλέγετε να καταναλώσετε αλκοόλ, συστήνεται να μην πίνετε περισσότερο από ένα ποτήρι την ημέρα.

– Να αποφεύγετε μεγάλες ποσότητες καφεΐνης. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η καφεΐνη αυξάνει τα επίπεδα οιστρογόνων στον οργανισμό.

Διάγνωση της ενδομητρίωσης

Εάν έχετε συμπτώματα ενδομητρίωσης, μιλήστε στον ιατρό σας. Ο ιατρός θα εξετάσει αναλυτικά τα συμπτώματα και θα κάνει κάτι από τα ακόλουθα, για να βρει εάν όντως έχετε ενδομητρίωση:

– Γυναικολογική εξέταση: Κατά τη διάρκεια μιας γυναικολογικής εξέτασης, ο ιατρός θα ανιχνεύσει για κύστη ή ουλές πίσω από την περιοχή της μήτρας. Οι μικρότερες ωστόσο και διάσπαρτες περιοχές ενδομητρίωσης είναι δύσκολο να ανιχνευθούν.

– Υπέρηχος: Ο γιατρός μπορεί να προχωρήσει σε υπερηχογράφημα για να ελέγξει για ωοθηκικές κύστες που έχουν δημιουργηθεί λόγω ενδομητρίωσης. Η μαγνητική τομογραφία είναι επίσης μια ακόμη μέθοδος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διάγνωση της ενδομητρίωσης.

– Φαρμακευτική αγωγή: Εάν ο γιατρός σας δεν βρει κύστες στις ωοθήκες μετά από μια εξέταση υπερήχου ή μια γυναικολογική εξέταση, μπορεί να χορηγήσει φαρμακευτική αγωγή, όπως ορμόνες που σταματούν την έμμηνο ρύση και μειώνουν την ποσότητα οιστρογόνων που παράγει το σώμα σας. Εάν ο πόνος αρχίζει να υποχωρεί με τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, τότε πιθανόν έχετε ενδομητρίωση. Αλλά η συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή ανακουφίζει μόνο για όσο διάστημα τη συνεχίζετε. Μόλις τη σταματήσετε, ο πόνος θα επανέλθει.

– Λαπαροσκόπηση: Η λαπαροσκόπηση είναι ένα είδος χειρουργείου που ο ιατρός μπορεί να χρησιμοποιήσει για να δει εάν υπάρχουν περιοχές με ενδομητρίωση. Είναι ο μόνος ασφαλής τρόπος ώστε να είναι κανείς σίγουρος ότι έχετε ενδομητρίωση. Μερικές φορές ο γιατρός ενδέχεται να διαγνώσει απλά την ενδομητρίωση βλέποντας την περιοχή ενώ σε άλλες περιπτώσεις ίσως χρειαστεί να πάρει ένα μικρό δείγμα ιστού για να το εξετάσει εργαστηριακά.

Ενδομητρίωση και αντιμετώπιση

Δεν υπάρχει θεραπεία για την ενδομητρίωση, αλλά υπάρχουν θεραπείες για τα συμπτώματα και τα προβλήματα που αυτή δημιουργεί. Μιλήστε στο γιατρό σας σχετικά με τις μεθόδους θεραπείας. Θα αναφέρουμε εδώ τις πιο συνηθισμένες:

Φαρμακευτική αγωγή: Αρχικά, μπορεί να χορηγηθούν απλά παυσίπονα για γυναίκες που αντιμετωπίζουν ήπια συμπτώματα της ενδομητρίωσης.

Ορμονική θεραπεία: Σε περιπτώσεις όμως πιο έντονων συμπτωμάτων, όπου ουσιαστικά τα παυσίπονα δεν έχουν αποτελέσματα στην αντιμετώπιση του πόνου, συστήνεται να ακολουθηθεί ορμονική θεραπεία. Η ορμονική θεραπεία συστήνεται μόνο για γυναίκες που δεν προσπαθούν να μείνουν έγκυες. Υπάρχουν διάφοροι τύποι ορμονικής θεραπείας, όπως επιθέματα, χάπια κλπ. Σε κάθε περίπτωση, η ορμονική θεραπεία έχει αποτελέσματα μόνο για όσο διάστημα την κάνετε και είναι καλύτερη μέθοδος για γυναίκες που δεν έχουν πάρα πολύ σοβαρά συμπτώματα.

Εάν πάλι προσπαθείτε να μείνετε έγκυος, ο γιατρός μπορεί να σας χορηγήσει φαρμακευτική αγωγή. Αυτά τα φάρμακα σταματούν τη δημιουργία ορμονών υπεύθυνων για την έμμηνο ρύση και τον κύκλο της ενδομητρίωσης. Αυτή η θεραπεία προκαλεί μια προσωρινή εμμηνόπαυση, αλλά επίσης βοηθάει στον έλεγχο των συμπτωμάτων της ενδομητρίωσης. Εφόσον σταματήσετε να παίρνετε τη φαρμακευτική αγωγή, ο έμμηνος κύκλος επιστρέφει, αλλά έχετε πλέον καλύτερες πιθανότητες να μείνετε έγκυος.

Ενδομητρίωση και χειρουργική επέμβαση

Η χειρουργική επέμβαση συνήθως επιλέγεται σε περιπτώσεις έντονων συμπτωμάτων, όπου οι ορμόνες δεν παρέχουν ανακούφιση ή εάν έχετε προβλήματα γονιμότητας (υπογονιμότητα). Κατά τη διάρκεια της επέμβασης, ο χειρούργος ιατρός μπορεί να εντοπίσει τις εστίες ενδομητρίωσης και να τις απομακρύνει. Μετά την επέμβαση, η ορμονική θεραπεία ξεκινά ξανά εκτός και εάν προσπαθείτε να μείνετε έγκυος.

Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να θυμάστε πως η θεραπεία που θα ακολουθήσετε εξαρτάται από την ένταση των συμπτωμάτων και το στάδιο στο οποίο βρίσκεται η πάθηση. Είναι λοιπόν αναγκαίο εάν αντιληφθείτε κάποια από τα συμπτώματα έστω και σε αρχική ήπια μορφή, να απευθυνθείτε αμέσως στον ιατρό που θα σας υποδείξει την καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση του προβλήματος.

Η ενδομητρίωση εξαφανίζεται μετά την εμμηνόπαυση;

Για ορισμένες γυναίκες, τα επίπονα συμπτώματα της ενδομητρίωσης βελτιώνονται μετά την εμμηνόπαυση. Καθώς το σώμα σταματά να παράγει οιστρογόνα, η ενδομητρίωση εξαφανίζεται σιγά σιγά. Ωστόσο, μερικές γυναίκες που κάνουν αγωγή για την εμμηνόπαυση, ενδέχεται να έχουν ακόμα συμπτώματα ενδομητρίωσης.

Εάν έχετε συμπτώματα ενδημητρίωσης μετά την εμμηνόπαυση, μιλήστε στο γιατρό σας για τις δυνατότητες θεραπείας που υπάρχουν.

Αντιμετωπίστε το πρόβλημα της ενδομητρίωσης. Επικοινωνήστε με τον ιατρό ώστε να ελέγξετε εάν όντως υπάρχει περίπτωση να έχετε ενδομητρίωση.

Μπορώ να μείνω έγκυος εάν έχω ενδομητρίωση

Ναι. Πολλές γυναίκες με ενδομητρίωση μένουν έγκυες. Ωστόσο, είναι ίσως λίγο πιο δύσκολο να μείνετε έγκυες σε περίπτωση που έχετε ενδομητρίωση. Η ενδομητρίωση επηρεάζει πολύ μεγάλο ποσοστό γυναικών με υπογονιμότητα.
Κάποιοι πιθανοί λόγοι που συμβαίνει αυτό είναι:

– Η ενδομητρίωση ενδέχεται να επηρεάσει τη θέση και τη λειτουργία των πυελικών οργάνων αλλάξει το σχήμα της πυέλου. Αυτό μπορεί να είναι πιο δύσκολο για το σπέρμα ώστε να βρει το ωάριο και να το γονιμοποιήσει.

– Το ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο υπό φυσιολογικές συνθήκες συμβάλλει στην άμυνα του οργανισμού στρέφεται εναντίον της ίδιας της δημιουργίας του εμβρύου

– Το ενδομήτριο δεν αναπτύσσεται με τον τρόπο που θα έπρεπε αυτό να γίνει φυσιολογικά.

Εάν έχετε συμπτώματα ενδομητρίωσης μετά την εμμηνόπαυση, μιλήστε στο γιατρό σας για τις μεθόδους θεραπείας που μπορούν να σας ανακουφίσουν από το πρόβλημα.

Ποιες άλλες καταστάσεις σχετίζονται με την ενδομητρίωση

Οι έρευνες δείχνουν ένα συσχετισμό ανάμεσα στην ενδομητρίωση και άλλα προβλήματα υγείας στις γυναίκες και τις οικογένειές τους. Μερικά από αυτά περιλαμβάνουν:

– Αλλεργία, άσθμα και ευαισθησία στα χημικά

– Αυτοάνοσα νοσήματα, στα οποία το ίδιο το σώμα επιτίθεται στον εαυτό του. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν σκλήρυνση κατά πλάκας, ερυθηματώδη λύκο, κλπ.

– Σύνδρομο χρόνιας κόπωσης και ινομυαλγία

– Συγκεκριμένες μορφές καρκίνου, όπως ωοθηκών ή καρκίνο του μαστού.

Σε κάθε περίπτωση πρέπει να θυμάστε πως η ενδομητρίωση δεν είναι κακοήθης πάθηση, παρόλα αυτά μπορεί να δημιουργήσει έντονα συμπτώματα και να δυσκολεύει την καθημερινή σας ζωή.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την ενδομητρίωση μπορείτε σε κάθε περίπτωση να επικοινωνήσετε με το ιατρείο μας ώστε να σας κατευθύνει ο ιατρός και να σας συστήσει την κατάλληλη θεραπεία για την ανακούφιση των συμπτωμάτων της ενδομητρίωσης.